Entelektüel: Sürgün Marjinal Yabancı

Düsünceyle arasi zaten hiçbir zaman hos olmamis bu topraklarda, son zamanlarda, düsünceyi ve onu cisimlestiren entellektüeli "terörize eden", dogrudan "vatan hainligi" ile damgalayacak kadar pervasizlasan bir zihniyet iyice egemenligini kurmus durumda. Milliyetçi ve dinsel fanatizm, kendisinden baskasina düsüncesini ifade etme bir yana, yasama hakki bile tanimiyor. Bu topraklari "sevme hakki"ni kendi tekeline almak istiyor.Bati'nin Islam anlayisinin ikiyüzlü önyargilarina karsi koymasiyla ünlendigi halde, Salman Rushdie'nin ifade özgürlügünü sonuna kadar savunarak gerçek bir entellektüel tavri sergileyen Edward Said'in bu önemli kitabinin Türkiye baglaminda son derece "ayristirici" bir yere oturdugunu düsünüyoruz. Said, entellektüeli öncelikle otorite ve iktidara hizmet etmeyi reddedisiyle, sonra da milliyeti, dini ve gelenegiyle arasina koydugu mesafe ile tanimliyor. "Artik kisinin evindeyken, kendini evinde hissetmesi bir ahlak meselesidir" diyen Adorno'yu yankilayarak, entellektüeli metaforik bir sürgün, bir evsizlik konumuna yerlestiriyor. Sürgün içinde yasadigi toplumun (ve hatta dünyanin) yerlilerinden olmamayi, orada hep tedirgin, rahatsiz ve baskalarini da rahatsiz eden bir yabanci olmayi içeren bir konum ona göre. Ama geçmisinin, dilinin, milliyetinin sundugu ucuz kesinliklerin ötesine geçip evrensellik idealinde israr eden entellektüel, hep marjinal kalmayi bir yoksunluk olarak degil, bir özgürlük, bir kesif süreci olarak yasar.Entellektüel, eskiden oldugu gibi, toplumda bir uzlasma olusturacak genel simgeleri yaratan biri degil; bu simgeleri sorgulayan, kutsal sayilan gelenek ve degerlerin ikiyüzlülügünü, irkçiligini, cinsiyetçiligini teshir eden; hiçbir fikir ayriligina tahammülleri olmayan kutsal metin gardiyanlariyla mücadeleden çekinmeyen kisidir. Profesyonellesmenin baskisi giderek artarken, amatör olarak kamusal alanda yoksullar, yok sayilanlar, güçsüzler adina kendi görüsünü ve tavrini temsil etmekte israr eden bireydir entelektüel. Hiçbir kahramana ve siyasi hiçbir tanriya inanmaz.Düsünceden korkanlarin bu kitapla hiçbir iliskisi yoktur!